آموزش تعمیر تجهیزات دندانپزشکی در مشهد

اولین کتاب جامع تعمیرات تخصصی یونیت دندانپزشکی به همراه نحوه انجام تست کالیبراسیون یونیت

کتاب آموزش تعمیر یونیت دندانپزشکی , تعمیرات تخصصی و کنترل کیفی یونیت

 

جزوه آشنایی با یونیت دندانپزشکی

تهیه شده در:آموزشگاه فنی و حرفه ایی و شرکت پویندگان طب رضوی

فهرست مطالب

استریلیزاسیون و مواد ضدعفونی کننده

آشنایی با قطعات الکترونیکی بکار رفته در یونیت دندانپزشکی

قطعات پسیو

مقاومت ها

خازن ها

قطعات مغناطیسی

قطعات اکتیو

نیمه هادی ها

قطعات الکترومکانیکی

ترمینال ها و اتصالات

مجموعه  کابل ها

کلید ها

وسایل حفاظتی

لوازم جانبی مکانیکی

برد مدار چاپی

تکنولوژی های نصب قطعات روی برد مدار چاپی

یونیت دندانپزشکی Dental Unit

قطعات بکار رفته در یونیت دندانپزشکی

بازوی یونیت

چراغ یونیت

کاسه کراشوار و دوش آب لیوان

میز کنسول پزشک یا تابلت

میز دستیار

جعبه جانبی یونیت

پایه یونیت

سیستم هوای فشرده دستگاه

Floor box 27

پدال پایی

صندلی

تابوره)صندلی دندانپزشکی)

شیر برقی

پنومات

رگولاتور

تابلت

سیستم ساکشن

قطعات دستی یا هندپیس

سرنگ آب وهوا

خرابی های یونیت دندانپزشکی

مدارهای الکتریکی و پنوماتیکی داخل یونیت

 

برای دسترسی به فیلمهای آموزشی میتوانید  اینجا کلیک کنید.

 

1- استريليزاسيون و مواد ضد عفوني كننده[1]

ماده 21- روشهاي استريليزاسيون و ضدعفوني كردن هر دو به درجات مختلف به منظور كاهش بار ميكروبي موجود روي وسايل و سطوح بكار ميروند .

21-1 استريليزاسيون يا سترون سازي فرآيندي است كه بوسيله آن همه ميكروارگانيزم هاي يك جسم از جمله اسپورهاي باكتريال مقاوم ، از بين رفته و يا غير فعال مي شوند بطوريكه احتمال وجود ميكروارگانيزم هاي زنده در جسمي كه تحت اين فرآيند قرار مي گيرد كمتر از يك ميليونيم باشد.

21-2 ضد عفوني كردن يا گند زدايي فرآيندي است كه بوسيله آن همه ميكروارگانيزم هاي بيماري زاي يك جسم ،از بين رفته و يا غير فعال مي شوند ولي الزاماً همه اسپورهاي باكتريال مقاوم از بين نمي روند. در حقيقت در فرآيند ضدعفوني كردن هر چند از بار ميكروبي سطوح كاسته مي شود ولي فرآيند سترون سازي اتفاق نمي افتد. عمل ضد عفوني كردن در سه پايه ضعيف ، متوسط و قوي انجام مي گردد.

ماده 22- لوازم دندانپزشكي بر اساس نوع كار و خطر بالقوه انتقال عفونتشان در سه گروه دسته بندي مي شوند:

: (Critical) -1-22 وسايل بحراني اين وسايل در بافت نرم نفوذ كرده يا بااستخوان تماس پيدا مي كنند. مانند وسايل جراحي،سرسوزن. وسايل بحراني بايد به روش استريليزاسيون حرارتي ، استريل شوند و يا پس از مصرف دورانداخته شوند. روشهاي دفع پسماندهاي ويژه و عفوني در موارد بعدي ذكر خواهد شد.

:(Semicritical) -2-22 وسايل نيمه بحراني اين وسايل در بافت نرم نفوذ نكرده و با استخوان تماس پيدا نمي كنند ولي با مخاط يا پوست نا سالم تماس دارند. مانند: آينه هاي دندانپزشكي، فيلم نگهدارنده ها. اين وسايل بايد به روش استريليزاسيون حرارتي استريل شوند و يا در صورت حساس بودن به حرارت توسط مواد ضدعفوني كننده قوي ضدعفوني شوند .اين وسايل فقط با پوست سالم بيمار تماس پيدا مي كنند.

: (Non critical) -3-22 وسايل غير بحراني دستگاه راديوگرافي مانند تيوپ ، كابينت ها. وسايل غير بحراني، در صورت آلوده شدن، بايد توسط مواد ضد عفوني كننده متوسط ضد عفوني شوند.

تبصره 1: هرچند طبق تعريف فوق هندپيسها در گروه وسايل نيمه بحراني قرار مي گيرند ولي بايد در فواصل درماني بين هر بيمار به روش استريليزاسيون حرارتي ، استريل شوند و ضد عفوني كردن توسط مواد ضد عفوني كننده قوي مجاز نمي باشد.

تبصره 2: كارشناسان نظارت بر درمان موظف اند هنگام مراجعه به مراكز درماني و مطب هاي دندانپزشكي بر اساس متوسط تعداد مريض در هر روز نسبت به كنترل تعداد هندپيسها و u1606 نحوه استريليزاسيون آنها نظارت نمايند.

تبصره 3: وزارت بهداشت نيز با توجه به افزايش ميزان استفاده از هندپيسهاي دندانپزشكي نسبت به كاهش قيمت آنها به ميزان حداقل 20 درصد نسبت به سال 87 اقدام خواهد نمود.

ماده 23: شيوه استريليزاسيون لوازم چند بار مصرف دندانپزشكي به شرح ذيل تعيين و ابلاغ مي گردد.

نوع وسيله		مثال	شيوه مناسب استريليزاسيون/ضدعفوني كردن
بحراني	مقاوم به حرارت	وسايل جراحي اندودانتيك سر قلم هاي جرم گيري اولتراسونيك فورسپس هاي مخصوص كشيدن دندان	استريليزاسيون با گرماي مرطوب (اتوكلاوB)
	حساس به حرارت		استريليزاسيون با پلاسما استريليزاسيون سرد (غوطه وري در محولهاي شيميايي)
هندپيسهاي دندانپزشكي		آﻧﮕﻞ،ﺗﻮرﺑﻴﻦ	اﺳﺘﺮﻳﻠﻴﺰاﺳﻴﻮن ﺑﺎ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺮﻃﻮب (اﺗﻮﻛﻼوB) ﻗﺒﻞ از ﻫﺮ ﺑﺎر اﺳﺘﻔﺎده
ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ	مقاوم به حرارت	ﻓﺮزﻫﺎ ، ﻛﺎﻧﺪاﻧﺴﻮر آﻣﺎﻟﮕﺎم	اﺳﺘﺮﻳﻠﻴﺰاﺳﻴﻮن ﺑﺎ ﮔﺮﻣﺎي ﻣﺮﻃﻮب (اﺗﻮﻛﻼو)
	حساس به حرارت	آﻳﻨﻪ دﻧﺪاﻧﭙﺰﺷﻜﻲ	اﺳﺘﺮﻳﻠﻴﺰاﺳﻴﻮن ﺑﺎ ﭘﻼﺳﻤﺎ اﺳﺘﺮﻳﻠﻴﺰاﺳﻴﻮن ﺳﺮد (ﻏﻮﻃﻪ وري در ﻣﺤﻮﻟﻬﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ)
ﻏﻴﺮ ﺑﺤﺮاﻧﻲ	آﻟﻮده ﺑﻪ ﺧﻮن	ﺗﻴﻮپ رادﻳﻮﮔﺮاﻓﻲ،ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻳﻮﻧﻴﺖ،ﺗﺎﺑﻮره ﻛﺮاﺷﻮار	ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻦ
	ﺑﺪون آﻟﻮدﮔﻲ ﺑﻪ ﺧﻮن

 

تبصره: قابل ذكر است در حال حاضر بهترين روش براي استريليزاسيون وسايل دندانپزشكي چند بار مصرف ،استفاده از بخار تحت فشار يا اتوكلاو مي باشد و با توجه به اينكه امروزه اكثر وسايل دندانپزشكي يكبار مصرف و يا قابل اتوكلاو كردن هستند، نياز به ساير روشهاي استريليزاسيون از جمله استريليزاسيون سرد بسيار محدود شده است.

ماده 24-مواد ضد عفوني كننده براساس حيطه كاركرد به سه گروه دسته بندي مي شود :

24-1:(High Level )  مواد ضد عفوني قوي اين مواد براي از بين بردن كليه ميكروارگانيسم ها استفاده مي شود.ولي تعداد زيادي از اسپورهاي باكتريال را نمي كشد. مانند : پراكسيد هيدروژن – پراستيك اسيد- گلوتارآلدئيد –فرمالدئيد

:(Intermediate Level) 2-24 اين مواد ضد عفوني كننده براي كشتن مايكوباكتريوم ها ، باكتريهاي وژتاتيو ، اغلب ويروسها و قارچ ها مناسب هستند. مانند: تركيبات آمونيوم چهارتايي(كواترنري) – محصولات كلردار – الكل ايزوپروپيل 70 درجه- يد و فورها

: ( Low Level ) 3-24 مواد ضد عفوني كننده ضعيف اين مواد ممكن است اغلب باكتريهاي وژتاتيو و بعضي قارچها و ويروسها را در يك دوره زماني از بين ببرند. مانند الكل

ماده 25- قالبها ، پروتزها u1608 و دستگاههاي ارتودنسي بايد بلافاصله پس از خروج از دهان بيمار و پيش از ارسال به لابراتوار تميز و با مواد ضدعفوني كننده ضعيف تا متوسط – ترجيحاٌ متوسط – به روش غوطه وري ضدعفوني شود .

تبصره  1: وظيفه نهايي ضدعفوني كردن موادي كه از لابراتوار به مطب ارسال مي گردد بر عهده دندانپزشك معالج مي باشد .

مسئول لابراتوار نيز مي بايست اصول كنترل عفونت در تمام مراحل كاري رعايت نمايد .

تبصره 2: دندانپزشك موظف است روش به كار رفته جهت ضدعفوني قالبها ، پروتزها و دستگاههاي ارتودنسي را كتباً به لابراتوار اعلام نمايد .

تبصره 3: اگر لابراتوار موارد تعيين شده در تبصره 2 را به همراه قالب ، پروتز و دستگاههاي ارتودنسي دريافت نكرد موظف است برابر ماده فوق نسبت به ضدعفوني اقدام نمايد .

ماده 26- تميز يا ضدعفوني كردن ملزومات يكبار مصرف كه با علامت بين المللي معرفي مي گردند مطلقاً ممنوع ميباشد.

ماده 27- روشهاي ضدعفوني دستگاهها و تجهيزات مورد مصرف در دندانپزشكي به شرح ذيل تعيين و ابلاغ مي گردد :

	ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺤﺮاﻧﻲ	ﻏﻴﺮ ﺑﺤﺮاﻧﻲ		روش ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ
	قوی	ضعیف	متوسط	پاک کردن (روزانه)	پاک کردن (بعد از هربیمار)	پوشاندن (برای بیمار)
یونیت
دﺳﺘﻪ ﻫﺎ و دﺳﺘﮕﻴﺮه ﻫﺎ	*				*	*
ﻛﻠﻴﺪ ﻫﺎ	*					*
ﺳﻄﻮح	*				*
ﺑﺎزوﻫﺎ		*		*
ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻛﺸﻦ			*		*
ﺳﺮﻧﮓ آب و ﻫﻮ	*				*	*
چراغ
منعکس ﻛﻨﻨﺪه		*		*
ﭘﻮﺷﺶ روي ﭼﺮاغ			*		*
ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ	*				*	*
دﺳﺘﻪ ﻫﺎ	*				*	*
ﺑﺎزوﻫﺎ		*		*
کابینت
ﺳﻄﺢ روي ﻛﺎﺑﻴﻨﺖ ﻫﺎ	*				*	*
ﻛﺸﻮﻫﺎ(داﺧﻠﻲ )		*
دﺳﺘﻪ ﻫﺎ	*				*	*
ﺳﻴﻨﻚ	*				*
ﺷﻴﺮﻫﺎي آب  (دﺳﺘﻲ )	*				*
ﺷﻴﺮﻫﺎي آب (اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ )		*
ﻇﺮف ﺻﺎﺑﻮن ﻣﺎﻳﻊ (دﺳﺘﻲ )	*				*
ﻇﺮف ﺻﺎﺑﻮن ﻣﺎﻳﻊ (اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ )		*		*
صندلی
روﻳﻪ ﺻﻨﺪﻟﻲ		*		*
ﺑﺎزوﻫﺎ	*		*		*	*
زﻳﺮ ﺳﺮي	*		*		*	*
ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ	*					*
تابوره
روﻳﻪ ﺻﻨﺪﻟﻲ		*		*
ﺑﺎزوﻫﺎ	*		*		*	*
ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺎ	*				*	*
دستگاه رادیوگرافی
ﺳﺮ (Head)	*				*	*
ﺑﺎزوﻫﺎ		*		*
دﺳﺘﻪ ﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل	*					*

 

ماده 28- انواع مواد ضدعفوني مورد تأئيد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به همراه شركت هاي مورد تأئيد در وب سايت معاونت غذا و دارو به آدرس www.fdo.ir قابل دسترس مي باشد.

تبصره 1:  مواد ضدعفوني كننده سطح پايين (Low Level)ممكن است اغلب باكتري هاي وژتاتيو، بعضي قارچها وويروسها را در يك دوره زماني از بين مي برند. و در حاليكه مواد ضدعفوني كننده متوسط(Inter mediate level)براي كشتن مايكوباكتريوم ها، باكتري ها وژتاتيو، اغلب ويروسها و قارچ ها مناسب هستند.

تبصره 1: با توجه به تقسيم بندي ابراز آلات به سه دسته بحراني، نيمه بحراني و غير بحراني از آنجايكه، ابزار بحراني با فضاي استريل بدن تماس دارند بديهي است كه در خصوص ابزار بحراني بايد از ضدعفوني سطح بالا (High Level)استفاده شود.

تبصره  3: بايستي به اين نكته توجه داشت قبل از پروسه ضدعفوني كردن يك وسيله پزشكي عمل پاك كنندگي بر روي آن انجام شده و سپس عمل ضدعفوني كنندگي انجام گردد. (Cleaning)

تبصره 4: بلافاصله پس از اتمام استفاده از ابراز آلات پزشكي براي جلوگيري از فيكس شدن مواد آلي شامل خون و مخاطات بر روي وسيله سريعاً آن را در يك محلول پاك كننده (شوينده) قرار داده تا مرحله دوم عمل ضدعفوني كنندگي باكارآيي لازم انجام شود.

تبصره5: از تخليه فرآورده هاي حاصل از تمامي محلولهاي ضدعفوني كننده به آبهاي سطحي و زيرزميني به دليل آلايندگي شديد زيست محيطي خودداري گردد.

تبصره 6: در هنگام مصرف دقت فرمائيد تنها از محصولاتي استفاده گردد كه داراي مجوز اداره كل دارو(كد ده رقميIRC)بر روي ليبل آن باشد.

ماده 29- دامنه كاربرد انواع اتوكلاوهايB,S,N برابر جدول ذيل تعيين مي گردد.

نوع	شرح موارد قابل استفاده پيش بيني شده
N	استريل كردن محصولات توپر بسته بندي نشده
S	استريل كردن محصولاتي كه به وسيله سازنده استريل كننده تعيين مي شود شامل محصولات توپر بسته بندي نشده و حداقل يكي از موارد مقابل: محصولات متخلخل ، قطعات متخلخل كوچك ، انواع محصولات توخالي يا حفره دار(بر اساس توصيه سازنده )، محصولاتي كه به صورت تك لايه بسته بندي شوند، محصولاتي كه به صورت چند لايه بسته بندي مي شوند .
B	استريل كردن كليه محصولات بسته بندي شده و بسته بندي نشده جامد، محصولات توخالي و حفره دار، محصولات متخلخل ( پرمنفذ ) كه به وسيله فشارهاي تست در اين استاندارد مشخص شده است.

 

تبصره: وجود حداقل يك اتوكلاو نوع B در كليه مراكز درماني دندانپزشكي و مطبهاي دندانپزشكي الزامي بوده و استفاده از اتوكلاوهاي انواع S,N و ساير استريلايزرها در كنار نوع B وجهت استفاده در موارد فوق الذكر بلامانع مي باشد.

ماده 30: بايد بسته ها يا ابزار استريل و خشك شده را توسط وسيله استريل از درون دستگاه خارج كرده و روي سطحي كه با كاغذ يا شان استريل پوشانده شده است قرارداد تا اينكه دماي آنها كاهش يافته و به دماي محيط برسد كه اين عمل ممكن است چند ساعت به طول انجامد و اين كار بايد قبل از مرحله نگهداري انجام شود.

تبصره : نگهداري صحيح وسايل استريل شده به اندازه فرآيند استريليزاسيون حائز اهميت است.

ماده 31: اقلام بسته بندي شده استريل تا زماني كه دست نخورده و خشك باقي بمانند مي توانند استريل در نظر گرفته شوند. جهت ايجاد شرايط بهينه نگهداشت، بسته هاي استريل بايد درون كابينتهاي دربسته در يك مكان خلوت و كم تردد ، داراي دماي محيطي مناسب و خشك يا داراي رطوبت كم قرار گيرند.

ماده 32- در صورت عدم اطمينان در مورد استريل بودن و يا نبودن بسته ها، بايد آنها را آلوده در نظر گرفته و مجدداًاستريل نمود .

ماده 33-  اقلام باز يا بسته بندي نشده را بايد فوراً پس از اتوكلاو كردن استفاده نمود يا اينكه درون يك ظرف مخصوص

دربسته و استريل نگهداري شود. مدت مجاز نگهداري وسايل استريل به اين روش حداكثر يك هفته مي باشد. از نگهداري اين وسايل در انبارهاي غير استريل و مكانهاي پرتردد بايد اجتناب شود .

ماده34- كنترل كيفي دستگاههاي استريل كننده به لحاظ صحت عملكرد بسيار حائز اهميت است كه شامل مراحل ذ يل مي باشد :

-1-34 تست هاي مكانيكي دستگاهها هنگام توليد در كارخانه سازنده

-2-34 تأمين فضاي فيزيكي مناسب و تهويه استاندارد

-3-34 تأمين الزامات نصب از جمله كيفيت بخار و آب ورودي

-3-34 اجراي دستورالعملهاي نگهداري پيشگيرانه از جمله آزمون كاليبراسيون

تبصره:كنترل كيفي موارد فوق بر عهده كارخانه سازنده و يا نماينده قانوني وي مي باشد

ماده 35- به منظور اطلاع دقيق از كيفيت و قابليت نفوذ بخار به داخل بسته هاي موجود در اتوكلاوهاي مجهز به پمپ به (Bowie – Dick)BD در مراكز درماني دندانپزشكي و مطب هاي دندانپزشكي انجام تست (B وكيوم (نوع صورت حداقل هفته يك مرتبه الزامي مي باشد. ترجبح آن ايت كه اين تست در شروع كار انجام شود .

تبصره: اطلاعات مربوط به انجام اين تست مي بايست در سوابق مربوطه نگهداري گردد.

ماده 36- جهت اطمينان از صحت عملكرد ، تضمين اثر بخشي ، كاهش هزينه تعميرات ، كاهش زمان خواب دستگاه و جلوگيري از هزينه هاي غير منتظره ناشي از خرابيهاي ناگهاني يك استريلايزر ، داشتن يك برنامه نگهداشت منظم الزامي است . برنامه نگهداشت شامل مواردي نظير بررسي هاي روزمره ، برنامه هاي نگهداشت پيشگيرانه ،كاليبراسيون و … مي باشد كه در ادامه به تفصيل آمده است.

ماده 37 –  برنامه نگهداشت پيشگيرانه: ( Preventive maintenance schedules )کارخانه سازنده استريلايزر و يا نماينده آن موظف است دستورالعمل هاي مربوط به مراقبت هاي روزانه و نگهداري پيشگيرانه تجهيزات را فراهم آورد.

برنامه هاي نگهداشت(PM) به دو سطح زير تقسيم بندي مي گردد :

37-1: برنامه نگهداشت روزانه / هفتگي / ماهانه اين برنامه هابايد توسط اپراتور آموزش ديده و يا شخص مسئول و مطابق با دستورالعمل ذكر شده در راهنماي كاربري صورت پذيرد. اين برنامه ها شامل مواردي نظير تميز كردن سطح خارجي ، تميز كردن محفظه داخلي ، طبقات ، قفسه ها و درزگير ، تعويض فيلتر ، روغنكاري و … مي باشند .

تبصره: درخصوص هندپيسها باتوجه به توصيه هاي سازنده قبل / بعد و در برخي ازموارد هم قبل و هم بعد ازاستريليزاسيون مي بايست آنها را روغنكاري نمود.

2-37: برنامه نگهداشت سه ماهه / شش ماهه / سالانه. اين برنامه ها بايد بسته به ميزان استفاده از استريلايزر در بازه هاي زماني سه ماهه ، شش ماهه و يا سالانه ، توسط مهندسين آموزش ديده و مطابق دستورالعمل كارخانه سازنده كه در راهنماي سرويس آمده است صورت پذيرد .

تبصره 1: مسئوليت اجراي برنامه نگهداشت سه ماهه / شش ماهه / سالانه بر عهده شركت سازنده يا نماينده قانوني آن مي باشد .

تبصره 2: توصيه مي شود كه مراكز درماني هنگام خريد دستگاه، قرارداد سرويس و نگهداري پيشگيرانه را خريداري نموده و بدين ترتيب هزينه هاي تعمير غير منتظره را حذف نمايند .

ماده 38- كاليبراسيون استريلايزر شامل بررسي پارامترهاي مربوط به فرآيند ترموديناميكي و مقايسه آنها با مقادير مرجع جهت اطمينان از صحت عملكرد دستگاه مي باشد. كاليبراسيون بايد علاوه بر هنگام نصب به صورت دوره اي و مطابق دستورالعمل هاي كارخانه سازنده صورت پذيرد. در صورت بروز خرابي ، تعويض قطعه يا بد عمل كردن استريلايزر كاليبراسيون مجدد بايد انجام شود.

تبصره 1: كليه فرآيندهاي كاليبراسيون و گزارشات بايد به صورت مكتوب نگهداري شود .

تبصره 2: وظيفه آموزش به كاربران و افراد ذكر شده در ماده 2 اين دستورالعمل به صورت رايگان بر عهده شركتسازنده يا نماينده قانوني آن مي باشد .

-1-38 از آنجا كه يك استريلايزر مي تواند هم براي بيمار و هم براي كاربر خطرساز باشد، فرآيند استريليزاسيون بايد توسط اشخاص آگاه به اساس استريليزاسيون و مفاهيم كنترل عفونت صورت پذيرد . كاربر يك دستگاه اتوكلاو بايد آموزش هاي لازم در ارتباط با تميز كردن ،آماده سازي ، مراقبت ، ذخيره و نگهداري اقلام استريل شده را گذرانده و به كليه دستورالعمل هاي مربوط به كاربري و نگهداري دستگاه تسلط كامل داشته باشد .

-2-38 كارخانه سازنده استريلايزر موظف است مستندات زير را در اختيار خريدار قرار دهد .

( Installation instructions ) 1-2-38 دستورالعمل هاي نصب

( Operation instructions ) 2-2-38 دستورالعمل هاي كاربري

( Maintenance schedules ) 3-2-38 جداول نگهداشت

( Spare parts list ) 4-2-38 ليست قطعات يدكي

( Service manual ) 5-2-38 دفترچه راهنماي سرويس

 

2-آشنایی با قطعات الکترونیکی^[1] بکار رفته در یونیت دندانپزشکی:

قطعات الکترونیکی به سه دسته ی کلی اکتیو، پسیو و الکترو مکانیکی تقسیم می شوند که در ادامه با آنها اشاره شده است:

1-2          قطعات پسیو:

قطعاتی که صرفا مصرف کننده انرژی الکتریکی هستند و سیگنال را تقویت نمی کنند. برخی قابلیت افزایش ولتاژ را دارند ولی در عوض موجب کاهش جریان می شوند در نتیجه بطور کلی باز هم افت انرژی دارند.

1-2.1        مقاومت ها: قطعاتی که در مدارهای الکتریکی کنترل کننده جریان بوده  و انرژی الکتریکی را بصورت گرمایی هدر می دهند.

• مقاومت ثابت: بصورت کربنی در واتهای کم و مقاومتهای گچی در واتهای بالا
• مقاومت متغییر: رئوستا، پتانسیومتر،Trim pot
• هیترها: برای تولید گرما، جریان الکتریکی را به انرژی گرمایی تبدیل می نمایند.
• ترمیستور: مقاومت حساس به گرما که عملکرد اصلی آن ایجاد تغییری دقیق و قابل پیش بینی در مقاومت الکتریکی است هنگامی که در معرض تغییر دما قرار میگیرد
• هیومیستور: مقاومت متغییر با رطوبت
• وریستور: مقاومت وابسته به ولتاژ، جریان را در صورت وجود ولتاژ اضافی عبور می دهد. شاخصه ولتاژ- جریان آن مانند دیود غیر خطی است. این قطعه برای حفاظت از قطعات حساس موجود در مدار هنگامی که ولتاژ اضافی گذرا به آن وارد می شود می باشد بدین صورت که جریان حاصل شده از این ولتاژ را از قطعات حساس منحرف می سازد. فقط مقاومت های متغییر غیر اهمی وریستور نامیده می شوند.

1-2.2     خازن ها

خازن ها شارژ الکتریکی را ذخیره و آزاد می کنند. برای فیلتر کردن خطوط تغذیه انرژی، تنظیم کردن مدارات تشدید کننده و همچنین بلاک کردن ولتاژ های DC در حالی که سیگنال های AC را عبور می دهد و استفاده های بسیار دیگر. انواع مختلف خازن شامل:

خازن های مجتمع، خازن های مقدار ثابت ، خازن های متغییر و شبکه های خازن

1-2.3     قطعات مغناطیسی (القایی)

• سلف، کویل و چوک: این قطعه در مقابل عبور جریان مقاومت می کند و بصورت یک سیم پیچ و هسته می باشد. با عبور جریان انرژی مغناطیسی بطور موقت در سم پیچ ذخیره می شود، هنگام تغییر جریان ولتاژی را در هادی القا می کند.
• ترانس: انرژی الکتریکی را از مداری به مدار دیگر توسط دو یا تعداد بیشتری سیم پیچ بطور القائی انتقال می دهد.
• موتور ها/ ژنراتور ها:
• موتور: ماشین الکتریکی است که انرژی الکتریکی را به مکانیکی تبدبل می کند. موتور می تواند با توجه به نوعش از ولتاژ ثابت یا متناوب تغذیه کند.
• ژنراتور: ماشین الکتریکی است که انرژی مکانیکی را به الکتریکی تبدیل می کند.

2-2          قطعات اکتیو:

این قطعات از یک سیگنال یا منبع انرژی تغذیه می کنند و معمولا انرژی این سیگنال را تقویت می کنند.

2-2.1     نیمه هادی ها:

2-2.1.1                         دیود ها:

جریان را در یک جهت  هدایت می کند.

• دیود زنر: هنگامی که ولتاژ از یک مقدار مشخصی بیشتر است این دیود ها می توانند در جهت عکس نیز جریان را هدایت کنند. به دلیل این خصوصیتشان به عنوان ولتاژ مرجع در مدار های تنظیم ولتاژ استفاده می شوند.
• دیود بهمنی: این دیود نیز مانند دیود زنر در جهت عکس جریان را هدایت می کنند. معمولا ولتاژ شکست معکوس در ولتاژ های بیش از 2v رخ می دهد.
• دیود نور افشان یا نورانی:هنگام روشن شدن، دیود نور ساتع می کند. اگر دیود تک رنگ باشد مانند سایر دیود ها یک پایه آند و یک پایه کاتد دارد ، اگر دیود دورنگ باشد یک پایه کاتد مشترک و دو کاتد دارد.
• فوتو دیود: این دیود ها به عنوان حسگر نور استفاده می شوند.
• پل دیودی: پل دیودی ترکیبی از چهار یا تعداد بیشتری دیود بصورت یک مدار پل گونه است که به ازای هر دو حالت پلاریته ورودی خروجی با پلاریته یکسانی ایجاد می کند. رایج ترین کاربرد پل دیودی تبدیل انرژی AC به DC می باشد که در این صورت به آن پل یکسوساز نیز گفته می شود.
• دیاک: یک نوع دیود جریان متناوب است. به دلیل جریان سوزنی شکل آن در لحظه روشن شدن برای تریگر قطعاتی مانند تریستور یا تریاک استفاده می شود

2-2.1.2                        ترانزیستور ها:

یک قطعه نیمه هادی است که برای تقویت و کلیدزنی سیگنال های الکترونیکی و انرژی الکتریکی استفاده می شود. انواع مختلف آن:

• ترانزیستور های دو قطبی: این نوع ترازیستر شامل دو پیوند P-N می باشد و دارای سه پایه به نام های بیس، کولکتور و امیتر می باشد و دارای دو نوع PNP و NPN می باشند.
• ترانزیستور پیوندی اثر میدان: این ترانزیستور ها سه پایه گیت، درین و سورس دارد و دارای دو نوع P و N می باشد.
• تریستور: تریستورها دارای سه پایه گیت، آند و کاتد هستند. پایه های آند و کاتد به مدار قدرت متصل می شوند و پایه گیت به جریان کمتری متصل است. در صورتی که گیت یک پالس مثبت دریافت کند و ولتاژ آند نسبت به کاتد مثبت تر باشد روشن می شود.

2-2.1.3                        مدارات مجتمع(IC):

مجموعه ای از مدارات الکتریکی است که روی یک صفحه نیمه هادی کوچکی (معمولا از جنس سیلیکون) قرار گرفته ند و ابعاد بسیار کوچکی دارند.

2.1.4-2 ریزپردازنده یا میکروپروسسر:

قطعه ای قابل برنامه ریزی است که بصورت یک یا چند مدار مجتمع موجود می باشد. این قطعه داده های  دیجیتال را به عنوان ورودی گرفته آنها را پردازش می کند و نتیجه را در خروجی فراهم می آورد.

2-2.2     تکنولوژی های نمایش

[2] LCD: نمایشگر صفحه تختی که از ویژگی های مدولاسیون نور کریستال های مایع برای نمایش استفاده می کند.

LED: یک نمایشگر صفحه تخت هست که از LED برای نمایش استفاده می کند. دو نوع پانل LED وجود دارد: پانل های LED های گسسته و پانل های [3]SMD.

2-3           قطعات الکترو مکانیکی:

این قطعات قادر به انجام عملیات الکتریکی با استفاده از اجزاء متحرک یا اتصالگرهای الکتریکی می باشند.

2-3.1     ترمینال ها و اتصالات

• ترمینال یا پایانه: یک نقطه ای که امکان اتصال به مدارات خارجی را ایجاد می کند.
• اتصالگر ها: قطعات الکترومکانیکی هستند شامل سوکت ها، ترمینال های پیچی، ترمینال های بلوکی وPin header

2-3.2     مجموعه کابلها

کابل های دارای اتصالگر یا ترمینال در انتهای آن.

2-3.3     کلید ها

قطعاتی که جریان را قطع یا وصل می کنند انواع گوناگونی دارند مانند:

• کلید های دستی:
  • خصوصیات الکتریکی آن ها: کلید یک پل، کلید دوپل، کلید چاقویی، کلید تبدیل
  • تکنولوژی: سوئیچ چند وضعیتی[4]، کلید ریلی[5]، کلید فشاری، کلید چرخشی[6]
• Key pad: آرایه ای از کلید های فشاری می باشد.
• کلید DIPیا دو در خط: آرایه کوچکی از سوئیچ ها برای تنظیمات داخلی می باشد.
• کلید پایی: کلیدی است که با پا کار میکند.
• میکرو سوئیچ: سوئیچی که بصورت مکانیکی فعال می شود( با حرکت ضربه ای).
• لیمیت سوئیچ: سوئیچی که برای حس کردن حد حرکت بصورت مکانیکی فعال می شود.
• کلید جیوه: جریان الکتریکی را توسط مقدار کمی از مایع جیوه قطع یا وصل می کند. این قطعه برای تشخیص میزان کج شدن نسبت به گرانش زمین از جیوه استفاده شده است.
• سوئیچ های سانتریفیوژی: سوئیچی که نیروی سانتریفیوژی را بر اساس نرخ چرخش حس می کند.
• رله: سوئیچی که بصورت الکتریکی کار میکند.
• کلید Reed: سوئیچی که بصورت مغناطیسی فعال می شود
• ترموستات: سوئیچی که بصورت گرمایی فعال می شود
• هیومد ستات: سوئیچی که با رطوبت فعال می شود
• مدارشکن ها: کلید در ازای جریان اضافی باز می شود: فیوز قابل راه اندازی دوباره

2-3.4      وسایل حفاظتی

قطعاتی که مدار را در مقابل جریان و ولتاژ اضافی حفاظت می کنند:

• فیوز- محافظت در مقابل جریان اضافی، استفاده برای یکبار
• مدار شکن: کلید مکانیکی خودکاری است برای حفاظت در برابر اضافه بار یا اتصال کوتاه.
• فیوز قابل ریست شدن یا پلی سوئیچ: برای حفاظت در مقابل اضافه جریان استفاده می شوند. در واقع ترمیستور های غیر خطی هستند که با برطرف شدن جریان دوباره هدایت می کنند و بیشتر مانند یک مدار شکن عمل می کنند.
• حفاظت خطای زمین یا دستگاه جریان باقیمانده: مدار شکنی که حساس به جریان های تغذیه عبوری به زمین است

2-3.5     لوازم جانبی مکانیکی

• محفظه: محفظه ای برای نصب کلید ها، کنترل گر ها و نمایشگرها می باشد.
• هیت سینک یا گرما خور: به منظور خنک سازی و تبادل گرما با محیط استفاده می شود. این وسیله در جایی که قابلیت انتقال گرما قطعه مورد نظر برای متعادل نگه داشتن دما کافی نیست کاربرد دارد، برای مثال: ترانزیستور های قدرت یا به طور کلی مدار های قدرت، لیزر ها، پردازشگر ها و …. هیت سینک ها طوری طراحی می شوند که بیشترین سطح تماس با محیط اطراف را داشته باشد.
• فن: ایجاد جریان در سیالات توسط فن صورت می گیرد. گاهی اوقات فن به همراه هیت سینک استفاده می شود.

 

 

 

                                         

شکل 1-1 نمایش هیت سینک به همراه فن و

همچنین هیت سینک به تنهایی

 

2-4          برد مدار چاپی[7]

برد مدار چاپی قطعات الکترونیکی را بصورت مکانیکی نگهداشته و بصورت الکتریک آن ها را به هم متصل میکند. برد های مدار چاپی می توانند یک، دو و یا چند لایه ی مسی داشته باشند. هادی های لایه های مختلف از طریق سوراخ هایی به هم متصل هستند که vias یا نقاط متالیزه نامیده می شوند، این سوراخ ها به منظور برقراری هدایت الکتریکی و گرمایی بین لایه های مختلف می باشد و می تواند یکی از سه حالت زیر را داشته باشد:

1. تمام لایه ها را به هم متصل کرده باشد و از هر دو سمت برد قابل مشاهده باشد[8]
2. لایه های درونی را به هم متصل کرده باشد بدون اینکه از هیچ یک از لایه های بیرونی قابل مشاهده باشد[9]
3. تنها از یک سمت برد قابل مشاهده باشد[10]

 

شکل 1-2 نمایش انواع مختلف نقاط متالیزه

برای حفاظت از این نقاط و جلوگیری از اکسید شدن آنها روکش های سلدر ماسک بکار برده می شود. این نقاط متالیزه یا via ها تنها تحت شرایطی که آب روی آنها ریخته شود دچار مشکل می شوند. در صورتی که آب ریخته شود باید به دقت خشک شود اما به دلیل ساختار آن ممکن است آب درون آن محصور شده و در نتیجه باعث اکسید شدن شود تا جایی که ارتباط کاملا قطع شده و هدایت دچار اختلال شود. تعمیر نقاط متالیزه کار ساده ای نیست با این حال گاهی اوقات توسط لحیم کاری و قلع اندود کردن متالیزه ممکن است اصلاح شود.

2-4.1     تکنولوژی های نصب قطعات روی برد مدار چاپی:

تکنولوژی رایج برای نصب قطعات بر روی برد به دو دسته ی کلی زیر تقسیم می شود:

2-4.1.1                         تکنولوژی از طریق سوراخ^[11]:

قطعات دارای لید از یک طرف برد پایه هایشان داخل سوراخ های برد شده و از سمت دیگر برد توسط لحیم کردن به مسیر های مسی اتصال پیدا می کنند. نصب قطعاتی که دارای دو لید می باشند با خم کردن هر یک از پایه های آن ها به میزان 90˚ و وارد کردن آن ها داخل برد و لحیم کردن آنها در سمت دیگر برد صورت می گیرد.

این تکنولوژی به دلیل نیاز به دریل کردن های دقیق به هزینه برد افزوده است و همچنین به این دلیل که سوراخ باید از تمام لایه ها عبور کند تا به سمت دیگر برد برسد محدودیتی از لحاظ سطح موجود برای مسیر کشی روی لایه های در نزدیکی لایه بالایی در برد های چند لایه ایجاد میکند. با ورود تکنولوژی نصب سطحی، قطعات SMD با سایز کوچک در هرجا که امکان دارد استفاده می شوند و تکنولوژی از طریق سوراخ فقط برای قطعات سایز بزرگ و نا مناسب برای نصب سطحی به دلیل نیازمندی های انرژی یا محدودیت های مکانیکی، یا در معرض فشارهای مکانیکی که باعث خرابی PCB می شود کاربرد دارد.

2-4.2     تکنولوژی نصب سطحی(SMT)[12]

این تکنولوژی امکان نصب قطعات در دو طرف برد را امکان پذیر کرده است که حاصل آن مجموعه PCB بسیار کوچکتر با حجم مداری بسیار بالاتر در مقایسه با تکنولوژی از طریق سوراخ می باشد. برای این تکنولوژی قطعات به صورت مکانیکی کوچکتر طراحی شده اند (یک چهارم تا یک دهم سایز همان قطعه برای تکنولوژی از طریق سوراخ) و به جای پایه های هادی از کلاهک هایی در انتها قطعه یا تب های فلزی برای لحیم کردن استفاده می شود.

در این تکنولوژی در جایی که قطعه باید قرار بگیرد بجای سوراخ، پدهای مسی مسطحی که قلع، نقره یا طلا کوب شده اند تعبیه شده است که پدهای لحیم نامیده می شوند. پیش از نصب قطعات روی برد خمیر لحیم کاری به تمام این پد ها زده می شود. سپس با قرار دادن هر قطعه در مکان مخصوص به آن و وارد کردن مجموعه در فر لحیم کاری، خمیر لحیم کاری آب شده و باعث ثابت نگه داشتن قطعه در سر جایش می شود. لازم به ذکر است که عملیات فوق بصورت مکانیزه صورت می گیرد.

قطعاتی که نصب آن ها دچار مشکل شده است می توانند توسط لحیم کاری (برای برخی اتصالات) و هم چنین سیستم اصاح بدون تماس صورت گیرد. در اکثر مواقع سیستم اصلاح غیر تماسی استفاده می شود زیرا لحیم کاری مستلزم مهارت قابل توجهی در این زمینه می باشد. بطور کلی دو نوع لحیم کاری غیر تماسی وجود دارد: لحیم کاری مادون قرمز و لحیم کاری یا هوای گرم.

 

 

مشخصات قطعات SMD:

• مقاومت ها:

مقاومت های SMD با دقت 5% با سه عدد(دو عدد شاخص و یک ضریب) روی آن ها مقدارشان مشخص می شود. اغلب اعداد به رنگ سفید روی زمینه سیاه قرار دارند ولی از رنگ های دیگر نیز ممکن است استفاده شود.اغلب یک طرف قطعه روکش دارد و رنگ شده است که به سمت بیرون قرار می گیرد.

برای مقاومت های با دقت 1% از کد EIA-96 استفاده می شود زیرا کد سه رقمی ممکن است حاوی اطلاعات کافی نباشد. این کد شامل دو عدد و یک حرف می باشد. دوعدد جایگاه مقدار در توالی E96 را نمایش می دهند و حرف ضریب را مشخ می کند. در زیر چند نمونه از این کد گذاری مقاو.مت ها  مشاهده می شود:

102=1000Ω=1KΩ

0R2=0.2Ω

684=680000Ω=68KΩ

68X=499*0.1Ω=4.99Ω

• خازن ها:

خازن های غیر الکترولیتی معمولا علامت گذاری نشده اند و تنها راه مطمئن برای تشخیص ظرفیت آنها جدا کردن آنها از برد و اندازه گیری آنها با ظرفیت سنج یا پل مقومتی می باشد. مواد لستفاده شده برای خازن رنگ های مختلفی دارند که بر اساس آن ها می توان یک ذهنیت تقریبی نسبت به آن پیدا کرد.

خازن با بدنه خاکستری کمرنگ عموما ظرفیت کمتر از 100pF دارد.

خازن با بدنه خاکستری متوسط عموما ظرفیتی بین 10pF تا 10nF دارد.

خازن با بدنه قهوه ای کمرنگ ظرفیتی بین 1nF تا 100nF دارد.

خازن با بدنه قهوه ای متوسط عموما ظرفیتی بین 10nF تا 1µF دارد.

خازن با بدنه قهوه ای تیره ظرفیتی بین 100nF تا 10µF دارد.

خازن با بدنه خاکستری تیره ظرفیتی در محدودهµF دارد، معمولا در بازه 0.5µF تا 50µF ، یا ممکن است رنگ خاکستری نشانگر سلف بودن قطعه باشد.

توجه- در صورتی که مقاوت سلف (خارج شده از مدار) اندازه گیری شود مقدار کمی خواهد بود و بلعکس اگر مقاومت خازن(خارج شده از مدار) اندازه گیری شود مقداری نزدیک به بینهایت خوهد داشت.

اندازه فیزیکی بزرگ خازن نشانگر ولتاژ و ظرفیت بالای آن می باشد( هنگامی که سایر پارامترها ثابت باشد). خازن های  SMD غیر الکترولیتی در هر چهار وجهشان که دارای کلاهک قلع نمیباشد رنگ یکسانی دارند. خازن های الکترولیتی مانند مقاومت ها کدگذاری می شوند،  با دو عدد شاخص و یک ضریب که ظرفیت را بر حسب پیکو فاراد مشخص می کند. برای مثال:

104= 100 000 pF= 100nF

226 = 22 000 000 pF= 22μF

معمولا یک رزین بژ یا مشکی خازن های الکترولیتی را در بر گرفته است و هم چنین این خازن ها دارای خطوط اتصال فلزی مسطحی که خم شده به سمت سطح پایینی خازن هستند می باشند. برخی از خازن های الکترولیتی نوع  تانتالیوم و فیلم دارای بدنه قرمز، نارنجی یا آبی رنگ با کلاهک های قلعی کامل به جای خطوط فلزی می باشند.

• سلف ها:

به دلیل سایز کوچک قطعات SMD سلف ها با ظرفیت متر از 10mH به این شکل موجود می باشد. سلف های ظرفیت پایین با جریان بالا معمولا از نوع مهره فریت[13] هستند. هادیهای فلزی هستند که دور مهره فریت حلقه زده اند شبیه نوع از طریق سوراخ آنها با این تفاوت که بجای پایه های هادی دارای کلاهک فلزی در دو طرفشان می باشند. معمولا در رنگ خاکستری تیره ظاهر می شوند و بر خلاف خازن با ظاهری مشابه مغناطیسی هستند. نوع مهره فریت محدود به مقادیر کم در محدوده نانو هانری( nH) میشود. سلف های SMD با ظرفیت های بالا معمولا بصورت حلقه های سیم دور بدنه می باشند که به وضوح دیده می شود گاهی حتی هسته آن نیز دیده می شود. این سلف های ظرفیت بالا معمولا جریان های پایینی دارند. سلف ها نیز مانند خازن ها ممکن است که علامت گذاری نشده باشند و در نتیجه با خارج کردن آنها از مدار باید مقدارآنها اندازه گیری شود.

• نیمه هادی ها:

نیمه هادی شامل دیود، ترانزیستور و FET[14] اغلب با دو یا سه کد شاخص علامت گذاری شده اند. بسیاری از این کد ها به دلیل سایز کوچک این قطعات بوجد آمدند تا ارتباط بین این کدها و کدهای مرسوم در حالت از طریق سوراخ را ممکن سازند. GM4P MK لیستی برای تطبیق کد ها دارد:

http://www.marsport.org.uk/smd/mainframe.htm

http://elektronik.googlecode.com/files/SMD_Catalog222.pdf

• ICها:

مدار های مجتمع اغلب به اندازه کافی بزرگ هستند که امکان چاپ کامل کد( شامل پیشوند مربوط به تولید کننده، شماره قطعه و لوگو و نام تولید کننده) را روی آن داشته باشند.

2-4.2.1                         آرایه توری توپی(BGA)[15]

این تکنیک در واقع نوعی از SMD می باشد و برای نصب  دائمی مدارهای مجتمع و میکروپروسسورها می باشد. BGA امکان اتصالات درونی بیشتری برای پین ها فراهم می آورد و تمام سطح زیر قطعه می تواند شامل پین باشد. لحیم کاری این قطعات مهارت ودقت بالایی را لازم دارد و معمولا طی فرایندی اتوماتیک انجام می شود.

 

البته برای برداشتن و جابجایی قطعات BGA می بایست از فرایند شابلون کاری پایه های این قطعات و با استفاده از خمیر لحیم استفاده نمود. بدین معنی که ابتدا با استفاده از خمیر لحیم و شابلون برای این قطعات پایه های مناسب ساخته شده و سپس مجددا بر روی بورد قرار می گیرند.

 

جدول 1-1 قطعات و شماتیک الکترونیکی آن ها

نام قطعه			قطعه	نمایش الکترونیکی قطعه
مقاومت	ثابت		مقاومت ثابت	مقاومت ثابت
	تریم پات و پتانسیومتر		پتانسیومتر	پتانسیومتر
	رئوستا		رئوستا	رئوستا
سلف	ثابت		سلف ثابت
	متغییر		سلف متغیر سلف متغیر	سلف متغیر
خازن			خازن	خازن
دیودها		معمولی	دیود معمولی	دیود معمولی
		زنر	دیود زنر
		نورانی	دیود نورانی
		فوتودیود	فوتو دیود
		پل دیودی	پل دیودی	پل دیودی
ترانزیستور			ترانزیستور	ترانزیستور1
فیوز			فیوز	فیوز
کریستال			کریستال	کریستال
فوتو ترانزیستور			فوتوترانزیستور	فوتوترانزیستور
کلید			کلید	کلید یک پل	کلید یک پل
				کلید صلیبی
				کلید تبدیل
				کلید دو پل	کلید دو پل
				کلید فشاری	کلید فشاری
				کلید چاقویی	کلید فشاری
موتور			موتور	موتور
نمایشگر هفت قسمتی			نمایشگر هفت قسمتی
نمایشگر ماتریس نقطه ای LED			نمایشگر ماتریس نقطه ای

3.     یونیت دندانپزشکیDENTAL UNIT

یونیت وصندلي دندان پزشکی ابزار اصلی کار دندان پزشکی می باشد، ورودیهای یک یونیت شامل ترکیبی از هوا، آب و برق می باشد. که با استفاده از ترکیب آنها حرکات مکانیکی ، کنترلهای الکترونیکی و الکتریکی بکار خواهند افتاد. الکترونیک نیز در این یونیت و در بعضی از دستگاهها جایگاه ویژه اي دارد .ازجمله چراغ وقسمت فرمان کابل کشی داخل یونیت وصندلی را میتوان نام برد . کیت فرمان –کیت چراغ – و کیت فرمان قسمت ساکشن وکراشوار وجام اینها معمولا الکترونیک هستند. ودر ولتازهای مختلف بنا به تخصص وتجربه شرکتهای سازنده فرق می کند .هر یونیت دندانپزشکی در قسمت برق شامل ولتاژهای 6ولت -12ولت 24ولت و220ولت میباشد. که در موقع روشن کردن برق ورودی به سر کلید قطع ووصل دستگاه واز انجا به ترانس کاهنده که داخل یونیت جا سازی می شود میرود(تعداد ترانسها در مدلهای مختلف متفاوت است). و با تقسیم به قسمتهای گفته شده با ولتاژهای موردنظر وصل می شود. ولتاژ 12ولت جهت  شیربرقی توربین وایرموتور وساکشن وجام می باشد.  ولتاژ 24ولت جهت فرمان صندلی ووصل کردن برق 220ولت برسر موتور های صندلی میباشد. رله ها ودربعضی از موتورها کنتاکتوراین عمل را انجام میدهد جام جهت آب برای تمیز کردن دهان مریض وکراشوار جهت ریختن آب دهان به داخل کراشوار میباشد. کار ساکشن یونیت مکیدن خون آب داخل دهان مریض میبا شد. واز یک سراهی که با رد شدن آب با سرعت زیاد وایجاد خلع درقسمت دیگر سه راهی باعث عمل مکش می گردد.

وتمام این آب وخون توسط شیلنگ فاضلاب به قسمت خروجی یونیت ونهایتا به فاضلاب شهر وصل می گردد.  قسمت روشنایی و لامپ دستگاه با زدن شستی لامپ ورسیدن برق مورد نظر به سوکت ولامپ یونیت روشن میگردد. جهت دیدن دندانپزشک از عکسهای گرفته شده از یک نگاتوسکوپ کوچک در قسمت تابلت دستگاه استفاده شده است . شرکتهای سازنده برای جلوگیری از سوختن لامپ از یک فن استفاده مينمايند.

3-1 قطعات بکار رفته در یونیت دندانپزشکی

3-1-1 بازوی یونیت : 

          که چراغ یونیت بر روی آن سوار می شود.

2-1-3 چراغ یونیت :

چراغ دندان پزشكي بايد نور كافي و سرد ومتمركز داشته باشد. شدت نور در يونيت بستگي زيادي به نوع و جنس شيشه منعكس كننده (Reflector) كه در پشت لامپ قرار گرفته كه شدت نور بايد از 8000 تا 24000 لوكس قابل تنظيم باشد.
‌رنگ نور چراغ بايد مانند نور آفتاب باشد و نور تابيده شده از چراغ فقط محيط دهان را روشن كند تقريبا يك مستطيل 10*‌15 سانتي متر باشد. نور ناكافي و زرد رنگ باعث خستگي مفرط چشم دندان پزشك مي شود. همچنین در مقابل پاشیدن آب تا حد مناسبی مقاوم باشد .چراغ یونیت ها معمولا دارای ولتاژ DC بوده و دارای کلید خاموش و روشن و کلید تغییر شدت نور می باشد. همچنین ترانس کاهنده ولتاژ آن از قسمتهای دیگر یونیت مجزا می باشد(بعلت توان مصرفی بالای چراغ) .کنترل چراغ یونیت توسط دکمه هایی که بر روی میز پزشک و دستیار قرار دارد نیز میسر است .

3-1-3      کاسه کراشوار و دوش آب لیوان :

معمولا از جنس های چینی , سنگی , پلاستیکی و … بوده و یک دوش آب لیوان نیز به آن متصل است که مقدار آب مورد نیاز جهت شست و شوی دهان بیمار پس از جراحی را تامین می کند . آب کراشوار می تواند مستقیم از آب شیر تغذیه شود و هم می تواند از طریق منبع ذخیره آب تامین شود . در دستگاه های یونیت جدید می توان از آب گرم نیز در کراشوار استفاده نمود . در دستگاه های دارای حافظه می توانیم مقدار آبی را که از دوش آب لیوان می ریزد و همچنین مدت زمان ریزش آب را نیز برنامه ریزی و تعیین نماییم . ضمنا در این نوع دستگاه ها می توان این امکان را فراهم نمود که پس از اینکه یونیت در وضعیت صفر قرار گرفت به صورت اتوماتیک آب از دوش آب لیوان جاری شود.

3-1-4      میز کنسول پزشک یا تابلت :

میزی است که در کنار صندلی دندانپزشکی قرار می گیرد (چپ یا راست بودن آن قابل تغییر است ) بر روی این میز یک سری دکمه جهت کنترل قسمت های مختلف یونیت و صندلی و حتی امکانات اضافی دیگر (option) وجود دارد . در یونیت های قابل برنامه ریزی دکمه هایی جهت دادن برنامه به حافظه های یونیت تعبیه شده اند .

3-1-5    میز دستیار :

دکمه های تابلت عموما بر روی میز دستیار نیز وجود دارند . روی میزهای یونیت هولدرهایی جهت نگهداری اینسترومنتها , لایت کیور , پوار , بزاق کش , ساکشن و کویترون و… وجود دارد . نحوه قرارگیری اینسترومنتها (آنگل , توربین , هندپیس ) بر روی این هولدرها به نحوی است که با برداشتن و قرار دادن اینسترومنت بر روی این یونیت میکروسوئیچ موجود در آن قسمت عمل کرده و باعث عملکرد و قطع عملکرد اینسترومنتها می شود . ضمنا کنترل فشار هوا و آب نیز معمولا با پیچ هایی که در زیر این میز ها تعبیه شده است , صورت می گیرد .در داخل تابلت شلنگهای مربوط به اینسترومنتها وجود دارد. معمولا شلنگهای آبی طبق استاندارد اروپایی برای هوا و شلنگهای سبز برای آب و شلنگ سفید برای مخلوط آب و هوا یا اسپری می باشند .مهمترین قسمتی که در داخل تابلت یونیت قرار دارد کنترل بلوک می باشد . کنترل بلوک واحدی است که عمل تقسیم و قطع ووصل و انتقال آب و هوا به اینسترومنت های دندانپزشکی را بر عهده دارد . سیستم کنترل بلوک کاملا پنوماتیکی می باشد.

خاصیت تک فعالی: تمامی اینسترومنتهای یک تابلت این خاصیت را دارند که هیچ گاه 2 تای آنها تواما فعال نمی شوند و در صورت برداشت دو اینسترومنت با یکدیگر , آن اینسترومنتی که زودتر از هولدرش خارج شده عمل خواهد کرد. بدین طریق که شیر مربوط به آن اینسترومنت باز شده و امکان انتقال هوا به آن اینسترومنت را فراهم کرده و شیر مربوط به اینسترومنت دیگر مسیر هوای مربوطه را مسدود خواهد کرد . تمامی این کنترل ها در داخل تابلت صورت می گیرند .

3-1-6      جعبه جانبی یونیت:

 قسمت اصلی یک باکس جانبی آن است که در داخل آن عموما بزاق کش جداکننده آمالگام و منبع ذخیره آب قرار دارند . همچنین در برخی از یونیت ها بوسترهایی برای رگلاژ فشار هوا درایور توربین ها و آنگل ها در این قسمت قرار داده می شود . برد تغذیه و رگولاتور ولتاژ چراغ دندانپزشکی و برد تابلت در این قسمت قرار دارد.منبع تغذیه آب 3 کاربرد اصلی دارد که عبارت است از :

1) استفاده به عنوان آب ذخیره در مواقع قطع آب

2)استفاده از سرم فیزیولوژیک در مواقع جراحی

3)استفاده از مواد ضدعفونی کننده جهت شست وشو و ضد عفونی شلنگ ها و مسیر آب در داخل باکس یونیت مدار ساکشن و فیلتر آب نیز می تواند قرار داشته باشد.

جداکننده آمالگام وسیله ای است که کلیه آمالگامها را جدا می کند تا مانع از ریخته شدن آن به فاضلاب و گرفتگی فاضلاب گردد و سیستم آن طوری طراحی شده که کلیه آمالگامها در انتهای ظرف باقی مانده و ته نشین شوند. بزاق کش نیز خون و بزاق و سایر ترشحات داخل دهان بیمار را بیرون می کشد و معمولا نسبت به ساکشن جراحی از قدرت مکش کمتری برخوردار است .

3-1-7      پایه یونیت:

یونیت دندانپزشکی و کلیه قطعات مربوط به آن بر روی یک بازوی افقی نصب می گردد.استقامت مکانیکی بازو و محل آن به گونه ای محاسبه و طراحی شده که مجموعه سیستم ,  متعادل , بدون لرزش و با حداقل وزن ممکن استقرار داشته باشد.

3-1-8      سیستم هوای فشرده دستگاه :

هوای فشرده توسط کمپرسور ایجاد و سپس وارد فیلتر رگولاتور که در قسمت جلوی صندلی قرار گرفته است می شود و پس از عبور از فیلتر رگولاتور , هوای خشک با فشار تنظیم شده ای که بسته به نوع یونیت و اینسترومنت های به کار رفته متغیر است وارد سیستم یونیت می گردد.

3-1-9      Floor box:

در داخل floor box که معمولا در زیر صندلی قرار گرفته قسمت های مختلفی وجود دارد که عبارتند از :

1)input power: برق ورودی یونیت ها در ایران v 220/  50 Hz یا همان برق شهر است . همچنین رگولاتورها, موتورها و … در این قسمت قرار دارد .

2) رگولاتور فشار : فشار آب و هوا برای راه اندازی اینسترومنت های مختلف در این قسمت وجود دارد بر روی آنها گیجی وجود دارد که نشان دهنده مقدار فشار تنظیم شده می باشد.

3) شلنگ های آب و هوا وفاضلاب : معمولا در زیر فلور باکس و قبل از نصب یونیت به سوراخ به ابعاد مناسب و بر روی زمین جهت عبور دادن شلنگ های ورودی آب و هوا و شلنگ خروجی فاضلاب و به فواصل مناسب از یکدیگر و از کنار دیوار اتاق تعبیه می گردد و در واقع تغذیه آب و هوای کل سیستم از این قسمت صورت می گیرد .

3-1-10  پدال پایی:

کلیه حرکات صندلی و راه اندازی اینسترومنت ها را می توان با پدال پایی نیز انجام داد. بعضی از پدال ها الکتریکی و برخی که معمولا قدیمی تر هستند پنوماتیکی می باشند و معمولا دارای یک وزنه برای حفظ تعادل و یک دسته برای کنترل حرکات صندلی می باشند.

3-1-11 صندلی:

از نظر ساختار و فیزیک تولید صندلی ها در سه تایپ Z – X – U یا I تقسیم بندی می شوند. بیشتر كارخانجات به دلیل آسان بودن تولید از روش اول استفاده می كنند. بعضی از كارخانجات نیز به این دلیل كه قدرت و استحكام صندلی در نوع دوم بیشتر است از این فیزیک برای تولیداستفاده می كنند.
هر صندلی دارای دو موتور می باشد. یك موتور برای قسمت نشیمن گاه و بالا و پائین كردن و موتور دیگر جهت جابجایی پشتی مورد استفاده قرار می گیرد. برای راحتی كار دندانپزشک علاوه بر قابلیت انتخاب position های مختلف، دو mode در صندلی ها به نام های Zero position و Over position پیش بینی می شود.
Zero position حالتی است كه صندلی به پائین ترین حالت خود رسیده و پشتی نیز به حالت 90 درجه برمی گردد و Over position نیز حالتی است كه صندلی به بالاترین ارتفاع و پشتی نیز به حالت خوابیده یا 180 درجه نسبت به نشیمن گاه می رسد. صندلی دندانپزشکی باید قدرت و توان کافی جهت تحمل وزن بیمار را در حین جابجایی و توقف داشته باشد.

 

انواع صندلی های بیمار:

1-صندلی مکانیکی

2-صندلی نیمه هیدرولیکی

3-صندلی الکترو مکانیکی(گیربکسی)

 اجزاء اصلی صندلی عبارتند از :

1)شاسی صندلی: سازه اصلی صندلی دندانپزشکی شاسی آن می باشد که از سه قسمت فوقانی , میانی و تحتانی تشکیل می شود . این سه قسمت توسط لوله های فولادی و بوش های برنزی نسبت به یکدیگر حرکات تا شونده و عاری از لرزش دارند .فریم تحتانی و میانی نیز توسط یک فنر کشش بسیار قوی با یکدیگر مرتبط بوده و مکانیزم آن به کونه ای می باشد که شاسی همواره در بالاترین ارتفاع خود قرار داشته باشد . این موضوع ایمنی صندلی را در هنگام ایجاد اختلال در کارکرد موتور تغییر ارتفاع به شکل قابل ملاحظه ای افزایش می دهد.

2)پشتی صندلی: پشتی صندلی دندانپزشکی معمولا از جنس فایبر گلاس و به صورت یکپارچه می باشد. پشتی صندلی توسط یک موتور که به موتور تغییر زاویه پشتی معروف است جابجا می شود . روی پشتی از پارچه های قابل شستشو و غیر قابل اشتعال استفاده شده و همچنین سطح خارجی آن دارای انحناء و خطوط مشخصی است که از نظر ارگونومی با فیزیک بدن کاملا متناسب و مساعد می باشد.

3) تشک صندلی : معمولا جنس روکش تشک و پشتی از چرم مخصوص است . تشک صندلی را برای دسترسی به قسمت داخلی صندلی می توان از آن جدا نمود .

4)زیر سری : در طراحی زیر سری نیز تلاش می شود تا در حین کار لرزش آن حداقل باشد . زیر سری های دندانپزشکی دارای 3 درجه آزادی 1) تغییر ارتفاع 2) تغییر زاویه زیر سری 3) تغییر زاویه زیر گردن می باشند.

5) زیر دستی : زیر دستی صندلی دندانپزشکی نیز در قسمت چپ دستگاه نصب می گردد تا بیمار بتواند از قسمت راست به راحتی در روی صندلی قرار گیرد.

6)سیستم الکتریکی و سیستم پنوماتیکی صندلی: حرکات صندلی بر حسب نوع یونیت به دو صورت کنترل می شود :1) سیستم الکتریکی : در داخل صندلی دو الکتروموتور قرار دارد که معمولا با ولتاز 220 ولت متناوب یا 24 ولت DC کار می کنند و باعث تغییر ارتفاع و تغییر زاویه پشتی می شود. جریان الکتریکی پس از عبور از میکروسوئیچ های مرتبط وارد برد اصلی کنترل صندلی می شود , یک موتور پشتی و موتور دیگر صندلی را کنترل می کنند . موتورها به اهرمی وصل هستند که با حرکت موتور این اهرم چرخیده و به جلو و عقب رفته و با برخورد زائده های انتهایی آن به میکروسوئیچ ها حرکت متوقف می شود.

معمولا با انجام یک سری تنظیمات می توان دامنه حرکات صندلی را معین نمود . معمولا جهت اطمینان بیشتر از میکروسوئیچ ایمنی نیز استفاده می شود تا در صورتی که میکروسوئیچ اول عمل نکرد این میکروسوئیچ مدار را قطع نماید و بدین ترتیب حرکت اصلی را متوقف کند . معمولا صندلی دارای یک وضعیت صفر است . پس از اتمام جراحی بر روی بیمار با زدن این دکمه صندلی به وضعیت اولش باز گردیده و پشتی به حالت عمود قرار می گیرد تا بیمار به راحتی بتواند دهانش را در کراشوار شسته و از صندلی خارج شود . در صورت داشتن حافظه در یونیت می توان وضعیت صفر را با دادن برنامه تغییر داد .

دومین سیستم حرکت صندلی سیستم پنوماتیک است که کاملا هیدرولیک بوده و با روغن کار می کنند.

 

• اکثرصندلی هایی که درحال حاضرطراحی می شودازنوع صندلی گیربکسی یا الکترومکانیکی می باشد.عملکرد اکثر صندلی های گیربکسی مشابه یکدیگراست وازقسمت های زیرتشکیل شده است:

 

• 1-سیستم فرمان صندلی: ازسه کلید دوحالته که یکی فرمان بالاوپایین کفی صندلی ودیگری فرمان جلوعقب وکلید سوم به وضعیت صفر(ZERO POSITION)معروف است که دریک لحظه به هر دو موتور پشتی وکفی فرمان می دهد که به حالت اولیه برگرد.

 

• 2-الکتروموتور کفی: یک الکتروموتور چپگرد، راستگرد است و همچنین دارای بورد الکترونیکی که برای حرکت بالا و پایین در زیر صندلی قرار گرفته است.

 

• 3-الکتروموتورپشتی: همانند الکتروموتور کفی است وبرای جلوعقب بردن پشتی صندلی است.دوعدد میکروسوئیچ نیزحرکت های مجازصندلی را کنترل می کنند.

 

• 4-میله ی مارپیچ: این میله نیروی خود را توسط گیربکسی که روی الکتروموتور بسته شده است از الکتروموتور گرفته و با حرکت راستگرد موتور کفی به سمت بالا و با حرکت چپگرد به سمت پایین می آید.

 

• 5-پدال پایی: این پدال دارای چهار کلید فرمان است که به وسیله پا میتوان صندلی را بالا یا پایین وهمچنین پشتی را عقب یا جلو کرد.

3-1-12 تابوره(صندلی دندانپزشک):

معمولا هیدرولیک بوده و ارتفاع آن قابل تنظیم است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-1-13شیربرقی :

 

• عملکرد:عملکرد این شیرها از لحاظ مکانیکی این صورت است که تا زمانی که برق به آنها نرسد مسیر ورودی و خروجی را مسدود نگه میدارد وچنانچه به این شیرها ولتاژ اعمال شود (متناسب با ساختار آن 12v-24v-220v) یک میدان مغناطیسی ایجاد میکند و باعث میشود که اهرم فلزی آن به بالا رانده شود و مسیر بین ورودی وخروجی باز شود. حال چنانچه برق از سیستم قطع شود فنر باز شده و مسیر بین ورودی و خروجی را می بندد.

 

• مصارف شیربرقی دریونیت:

 

• 1-شیربرقی لیوان.
• 2-شیربرقی کراشوار.
• 3-شیربرقی ساکشن.
• 4-شیربرقی ورودی آب.
• 5-شیربرقی ورودی هوا.

 

 

• علت خرابی شیربرقی ونحوه تعمیرآن:

 

• عمده ترین خرابی شیربرقی ها مربوط به آب بندی، واشرجات، فشردگی فنر و سوختگی سیم پیچ می باشد که در صورت خرابی واشر باید آنرا تعویض کرد و در صورت فشرده ماندن فنر میتوان با یک نیروی کشسانی فنر را باز کرد.

در صورت سوختن سیم پیچ اگر سیم پیچ به صورت بازشده باشد میتوان آن را تعمیر کرد و اگر سیم پیچ  به صورت پرسی باشد باید آن را تعویض کرد.

 

• خرابی های معمول شیربرقی:

 

• 1-اگر کار نکند باید سیم پیچ عوض یا تعمیر شود.
• 2-اگر خروجی شیربرقی چکه کند باید لاستیک دیافراگم را عوض کرد یا فنر پشت میله را کمی کشید.
• 3-اگر فشار خروجی آب کم باشد باید فیلتر ورودی شیربرقی را تمیز کرد.

• 

  شیر برقی

3-1-14پنومات:

• وسیله ای است که با اعمال یک فشار(توسط آب یا هوا) مسیر بین خروجی و ورودی را باز می کند.

ایرادات معمول پنومات:

• 1-چکه کردن آب ازخروجی پنومات:علت آن خرابی فنر یا خرابی اورینگ دور سوزن است.

3-1-15 رگولاتور:

• وسیله ای است برای تنظیم فشار آب یا هوا در یک فشار ثابت.

علت خرابی رگولاتور: علت عمده خرابی رگولاتور خرابی فنر یا اورینگ دور سوزن می باشد.

3-1-16 تابلت:

• صفحه ای است که محل قرارگیری ابزارتراش دندان است وشامل توربین، ایرموتور،سرنگ، پوآر و… است.
• درشلنگ های رابط : در دو نوع ثابت و تلفنی است و وظیفه آن انتقال آب وهوا از تابلت به مهره های توربین است.

3-1-17 سیستم ساکشن:

• برای کشیدن آب، خون و بزاق بیمار استفاده میشود. ساکشن ها در یونیت به سه صورت کارمیکنند:
• 1- سیستم سه راهی آب وخلأ(ونتوری).
• 2- سیستم سه راهی هوا.
• 3- سیستم ساکشن مرکزی.

 

1-سیستم سه راهی آب وخلأ(ونتوری):

• بیشترین ساکشن های موجود در یونیت ها بر اساس شکل زیر کار میکند. دراین سیستم مکش توسط سه راهی ساکشن صورت میگیرد به صورتی که با انحراف آب ازمسیرش و ورود به فاضلاب باعث ایجاد خلإ در مسیر شده وعمل مکش صورت میگیرد.

 

• این مکش توسط آب شهری و انحراف آن از یک مجرای باریک صورت میگیرد. در مسیر خروجی جریان آب از مجرای انحرافی یک عدد شیر برگشت آب وجود دارد که از آن میتوان جهت تمیز کردن و رفع گرفتگی شیلنگ ساکشن استفاده کرد.

3-1-18 قطعات دستی  یا هندپیس[16]:

قطعات چرخشی هستند که به منظور بریدن، تمیز کردن و صیقل دادن دندان ها استفاده می شوند. راه اندازی هندپیس ها ممکن است از طریق سیستم راه انداز پنوماتیک، تسمه ای یا الکتریکی صورت گیرد. این قطعات بر اساس سرعت چر خششان به دو دسته سرعت پایین و بالا تقسیم می شوند:

هندپیس های سرعت پایین: این قطعه دارای سرعت چرخش  کمی می باشد و سرعت آن از طریق دسته هندپیس کم نمی شود معمولا سرعت آن نزدیک به 20.000 rpm می باشد. از این نوع می توان از Air Motor  و موتور های تیغه ای چرخشی[17] نام برد.

هند پیس های سرعت بالا: این قطعات با سرعت های بالا تر از 100,000 rpm می چرخند. در قسمت سری این قطعات توربین قرار می گیرد. توربین ها شامل سر دوکی شکل[18]، مته[19]، پروانه[20]، نگهدارنده[21] و اورینگها[22] می باشند.

قطعاتی که در هندپیس ها استفاده می شوند:

رابط ها: رابط ها، آب و هوا مورد نیاز برای هند پیس ها را انتقال می دهند. بطور کلی این رابط ها می توانند دو، سه یا چهار مسیر داشته باشند. در نوع چهار مسیره، (1) یک مسیر برای هوا راه اندازی توربین هندپیس[23]، (2) یک مسیر برای رساندن هوا به سطح دندان برای خنک کردن آن[24] ،(3) مسیر سوم برای آب و (4) مسیر چهارم برای تخلیه هوا. برخی اوقات ممکن است رابط های پنج مسیره نیز دیده شوند که مسیر پنجم مربوط به فیبر های نوری می باشد. انواع جدید هندپیس ها، با شش پین نیز موجود می باشند که اتصال الکتریکی برای لامپ فیبر نوری را فراهم می آورند.

بر (bur): یک ابزار چرخشی است که درون سر هندپیس قرار می گیرد و بوسیله آن دندان را می تراشند یا قسمتی از دندان را جدا می کنند. این قطعه اشکال و سایز های مختلفی دارد و معمولا از جنس کاربید، استیل یا مواد پوشیده شده از الماس می باشد.

3-1-19     سرنگ آب و هوا:

این وسیله آب ، هوا  یا ترکیب هر دو آنها را فراهم می آورد.

 

خرابی های رایج سرنگ آب و هوا شامل:

• قاطی شدن آب و هوا که ناشی از گیر کردن دکمه آب یا هوا می باشد یا اینکه مشکل از داخل سر سرنگ و اورینگ جدا کننده آب و هوا می باشد. اگر هنگام فشار دادن دکمه هوا آب نیز داشته باشیم مشکل جمع شدگی آب در مسیر هوا وجود دارد. و همچنین احتمال داخل شدن آب از طریق دریچه های دیگر موجود در سیستم به مسیر هوایی نیز می باشد.
• عدم خروج هوا، این مشکل ناشی از گرفتگی در مسیر هوا می باشد. ابتدا سر سرنگ را برداشته و دکمه هوا را فشار دهید اگر باز هم مشکل ادامه داشت گرفتگی در نقطه ای پایین تر در مسیر هوا وجود دارد.
• عدم خروج آب، با این مورد نیز مشابه با مورد عدم خروج هوا باید رفتار شود. همچنین اگر از سر پلاستیکی در نوک سرنگ استفاده شده احتمال ایجاد رسوب در آن نیز وجود دارد.
• گیر کردن دکمه آب یا هوا: این مشکل برای دکمه آب رایج تر است. در این صورت دکمه را جدا کرده و روغن کاری کنید. اگر با روغن کاری برطرف نشد باد دکمه تعویض شود.
• نشتی آب و هوا از سر سرنگ: در سرنگ های جدید دکمه آب وهوا نقش دریچه را نیز ایفا می کند ودر صورت نشتی باید دکمه عوض شود. اما در مدل های قدیمی تر دریچه زیر دکمه قرار دارد و این دریچه باعث قطع و وصل شدن آب یا هوا می شود در ان نوع سرنگ باید دریچه تعویض گردد.
• نشتی آب و هوا به جز سر سرنگ: اکثر اجزا سرنگ توسط اورینگ محکم شده اند و نشتی از محل هر یک از اورینگ ها ممکن است صورت گیرد که در این صورت اورینگ باید تعویض شود.

3-2               خرابی های یونیت دندان پزشکی:

خرابی های یونیت بطور کلی به دو گروه عمده تقسیم می شوند:

(1) مکانیکی

(2) الکتریکی

• خرابی های مکانیکی عبارتند از:
• خراب شدن بازو ها ( یاتاقان ها، بولبرینگ ها، …)

علایم: درست حرکت نکردن بازوهای مکانیکی- باز یا بسته نشدن بازوها و قرار نگرفتن بازو در محل مورد نظر

• خرابی شدن بست شلنگها و رابطها

علایم:نشتی آب در باکس و زیر دستگاه-نشتی هوا و صداهای غیر معمول در مسیرهای هوایی

• خرابی قسمت دریچه های شیر برقی (نشتی آب)
• شکسته شدن قسمت نگهدارنده موتور که پلاستیکی می باشد (خصوصا در مواردی که بیمار سنگین باشد.)

علایم: خوابیدن پشتی صندلی یا قرار گرفتن نشیمنگاه در پایین ترین موقعیت مکانی و عدم حرکت آن به سمت بالا و پایین

• گریپاژ کردن موتورهای بالابر و پشتی

علایم: عدم حرکت صندلی به بالا و پایین و یا عدم حرکت پشتی صندلی

• انواع شکستگی

علایم: این شکستگیها معمولا در ظاهر دیده می شوند و می توانند موجب اختلال در کارکرد قسمتهای مختلف شوند

• خرابی کلید های پنوماتیک

علایم: بسته به اینکه این کلیدها مربوط به چه بخشی باشد می تواند موجب از کار افتادن

• خرابی مربوط به توربین

علایم: شنیدن صداهای غیر عادی از توربین – کاهش دور آن

• خرابی های الکتریکی عبارتند از:
• درست عمل نکردن میکروسوئیچ ها

علایم:عدم قطع به موقع موتورها ونتیجتا گریپاژ کردن موتورها و  شکسته شدن  قسمت نگهدارنده موتور

• سوختن موتورهای بالابر

علایم:عدم حرکت صندلی به سمت بالا و پایین یا عدم حرکت پشتی صندلی که معمولا در اینحالت کاربر بوی سوختگی سیم پیچها را احساس خواهد نمود.

• قطعی ارتباط در سیم های رابط

علایم: بسته به نوع و محل قطعی می تواند موجب اختلال در کارکرد قسمتهای مختلف یک یونیت شود.

• خرابی کلید های On/Off

علایم:روشن نشدن یونیت

• سوختن فیوز ها

علایم:روشن نشدن یونیت

• سوختن پل دیودی

علایم:عمل نکردن کلیدهای بالابر و پایین آورنده صندلی و دیگر قطعات یونیت.

نکته: در اینحالت ممکن است چراغ خاموش و روشن بشود.

• سوختن ترانس

علایم: استشمام بوی سوختگی در محل توسط اپراتور.

درصورتیکه ترانس کاهنده ولتاژ مربوط به تغذیه مدار فرمان سوخته باشد کلیدهای بالابر و پایین آورنده صندلی و دیگر قطعات یونیت از کار خواهند افتاد

در صورتیکه ترانس کاهنده مربوط به لامپ یونیت سوخته باشد فقط لامپ خاموش و روشن نمی شود.

• خرابی رله ها

علایم:بسته به اینکه رله مربوط به چه بخشی از یونیت سوخته باشد آن قسمت کار نخواهد کرد که معمولا این رله ها برای حرکت صندلی مورد استفاده قرار می گیرند و حرکت صندلی مختل خواهد شد.

• خرابی بوبین متعلق به شیر های برقی

علایم:درست عمل نکردن شیرهای برقی و به طبع آن خرابی پوار آب و هوا و یا پر کن کراشوار

• خرابی کلید های فشاری بالا، پایین، عقب و جلو

علایم: مختل شدن حرکت صندلی عدم حرکت صندلی به سمت بالا یا پایین یا عدم حرکت پشتی صندلی به سمت عقب یا جلو(معمولا خرابی در یک جهت اتفاق می افتد)

• خرابی جا فیوزی

علایم:روشن نشدن دستگاه یونیت

3-3               مدارات الکتریکی داخل یونیت:

در مدار شکل 3 می توان مشاهده نمود که کابل برق ورودی دستگاه به یک ترانس و هم چنین برای تغذیه مدار فرمان به مدار فرمان فرستاده می شود. ترانس از نوع کاهنده بوده و ولتاژ را به چهار مقدار 24، 19، 12 و 10 ولت تقسیم می کند. چراغ سیالیتیک دستگاه دو درجه روشنایی دارد به همین جهت دو مقدار ولتاژ 10 و24 ولت به چراغ سیالیتیک دستگاه فرستاده می شود. برای تغذیه شیر های برقی، ولتاژ 12 ولت  پس از عبور از پل دیودی و خازن صافی به آنها فرستاده می شود.

شکل 3- مدار باکس دستگاه

خرابی:

همانطور که در شکل دیده می شود این مدار دارای بخشهای مختلفی است که خرابی هرکدام می تواند منجر به از کار افتادن بخشی از عملکرد دستگاه یونیت شود.

در صورت سوختن سیم پیچ اولیه ترانس کلیه بخشهای مرتبط (چراغ سیالتیک-لیوان پر کن –ساکشن-شستشو دهنده کراشوار) از کار خواهند افتاد.که در اینحالت می بایست ترانس تعویض یا در صورت امکان سیم پیچی مجدد شود.

با توجه به اینکه به اینکه ترانس چهار سر می باشد در صورتیکه ترانس آن از نوع اتوترانس یاشد بسته به اینکه کدام بخش سیم پیچ آن بسوزد ولتاژهای معادل خروجی از کار خواهند افتاد(مثلا 6- 12- 24 ولت همگی با هم از کار خواهند افتاد) اما در صورتیکه ترانس از نوع ایزوله با سیم پیچیهای مجزا در ثانویه ترانس داشته باشیم  هرکدام از سیم پیچها که بسوزد فقط همان ولتاژ را از دست خواهیم داد(یا 6 ولت یا 12ولت یا 24 ولت)  ، که متعاقب آن نیز کارایی بخشهای مربوطه مختل و ترانس می بایست تعویض شود.

در صورتیکه پل دیودی مدار بسوزد عملکرد لیوان پر کن –ساکشن-شستشو دهنده کراشوار از کار خواهد ایستاد، دیودها را ابتدا توسط مولتی متر تست نموده و دیودهای خراب را بایستی تعویض نمود. در صورتیکه پل دیودی بصورت IC  باشد می بایست کل آن تعویض شود.

در صورتیکه خازن مدار دچار ایراد شود(معمولا خرابی آن بسیار کم است) ایراد خاصی در عملکرد مدار ایجاد نشده فقط ممکن است هنگام آب ریزی کمی اعوجاج در آب خارج شده مشاهده شود.

در صورت خرابی فیوز عملکرد لیوان پر کن –ساکشن-شستشو دهنده کراشوار از کار خواهد ایستاد که می بایست فیوز سوخته را با فیوز مناسب جایگزین نمود( در موارد اضطرار و اجبار  می توان از یک تکه سیم با قطر مناسب بعنوان فیوز استفاده نمود)

در صورت خرابی کلیدها و شیر برقی ها نیز با توجه به اینکه کدام کلید یا شیر دچار مشکل شود عملکرد آن بخش دارای ایراد خواهد شد.

در صورت خرابی کلید چراغ سیالتیک چراغ روشن نشده و یا فقط یک حالت(کم نور یا پر نور) آن فعال خواهد بود

خرابی پایه چراغ سیالتیک(سوکتی که پایه های چراغ داخل آن قرار می گیرد) و یا سوختن خود چراغ نیز موجب روشن نشدن چراغ خواهد شد.

شکل 4- مدار فرمان دستگاه

همانطور که در شکل 4 مشاهده می شود، مدار فرمان شامل 6 رله برای راه اندازی موتور های پشتی و کفی می باشد. در صورت فعال شدن هر یک از کلید های موجود در شکل 5 رله مربوط به آن فعال خواهد شد و متعاقبا یکی از موتور ها نیز شروع به چرخیدن می کند. توسط چهار عدد لیمیت سوئیچ که در مسیر بین کلید و رله مربوط به آن قرار دارد حرکت پشتی و کفی صندلی محدود می گردد، به این صورت که در صورت فعال شدن هر یک از لیمیت سوئچ ها مسیر بین کلید و رله قطع می شود و در نتیجه موتور از حرکت می ایستد.

خرابی:

در این مدار نیز با سوختن ترانس ورودی و تامین نشدن برق مدار فرمان کلیه رله ها از کار افتاده و صندلی و پشتی مدار جابجا نخواهند شد.

در صورتیکه پل دیودی مدار بسوزد نیز همین اتفاق افتاده و جابجایی پشتی و خود صندلی امکان پذیر نمی باشد و طبق آنچه گفته شد می بایست رفع ایراد انجام شود.

در صورت خرابی هرکدام از رله ها حرکت صندلی به یک سمت دچار ایراد شده و در آن جهت حرکت نخواهد کرد. این اتفاق در زمانیکه هرکدام از کلیدهای حرکت دهنده دستگاه نیز خراب شود ایجاد خواهد شد.دقت شود با توجه به اینکه از کلیدها بر روی اکثر یونیت ها دو سری موجود می باشد لذا تشخیص اینکه ایراد مربوط به خرابی کلیدها می باشد راحت است.

در صورتیکه لیمیت سوئیچها دچار ایراد شوند( خرابی کامل معمولا کمتر اتفاق می افتد)  صندلی یا پشتی در یک جهت آنقدر حرکت می نماید تا در انتها موتور و محور حرکت دهنده آن گریپاژ نموده و در همان حالت بصورت قفل شده باقی بماند.که در مواردی که اپراتور کلید را بیش از حد نگه دارد می تواند منجر به سوختن موتور و یا شکستن اتصالات نگهدارنده موتور نیز شود. که پس از رفع عیوب مکانیکی لیمیت سوئیچ مربوطه می بایست تعویض شود.

اما در اکثر موارد ایراد لیمیت سوییچ ها مربوط به بازوی مکانیکی خود سوییچ است که در محل مناسب قرار ندارد و در نقطه مناسب حرکت صندلی را محدود نمی نماید.در اینحالت معمولا با کج نمودن اهرو لیمیت سوییچ موقعیت مناسب به آن داده می شود. در برخی از مدلهای یونیت اهرم فعال کننده لیمیت سویچ جدا از خود کلید بوده و قابلیت تنظیم توسط آچار مناسب را دارد که می بایست بطور مناسب تنظیمات انجام شود(این تنظیمات به مهارت و تجربه فرد متکی می باشد)

در صورت سوختن موتورها ( موتور پشتی یا کفی صندلی) حرکت پشتی یا کفی متوقف خواهد شد.در مواردی که حرکت با صداهای زیاد و نا مطلوب یا به کندی انجام می شود ایراد معمولا مکانیکی بوده و بایستی محور پیچ مانند موتور و مهره ایی که محور داخل آن حرکت می کنند بازبینی و روغن کاری شوند(بهتر است از گریسهای نسوز برای روانکاری استفاده نمود).

در مواردی که موتور نیم سوز شود حرکت پشتی یا صندلی در حالت بی باری انجام شده اما در صورتیکه بار یا بیمار بر روی صندلی قرار گیرد صندلی حرکت نخواهد نمود.که می توان با تعویض سیم پیچهای موتور ها آنها را تعمیر نمود.

شکل 5- مدار کلید های جهتی

 

 

شکل 6- مدار پنوماتیک دستگاه

شکل 7- شماتیک مدار پنوماتیک دستگاه پرتابل Aidec Pac I Model 3420

برای دیدن فیلمهای آموزشی میتوانید به آدرس کانال یوتیوب ما  مراجعه نمایید.

اولین کتاب جامع تعمیرات تخصصی یونیت دندانپزشکی به همراه نحوه انجام تست کالیبراسیون یونیت

کتاب آموزش تعمیر یونیت دندانپزشکی , تعمیرات تخصصی و کنترل کیفی یونیت

[1] Electronic components

[2] Liquid Crystal Display

[3] Surface Mount Device

[4] Toggle Switch

[5] Slide Switch

[6] Rotatory Switch

[7] Printed Circuit Board

[8] Through hole

[9] Buried Via

[10] Blind Via

[11] Through-hole Technology or Thru-hole

[12] Surface-mounted Technology

[13] Ferrit Bead

[14] Field Effect Transistor

[15] Ball Grid Array

[16] Handpiece

[17]  Rotary Vane Motor

[18]  Spindle

[19]  Chuck

[20]  Impeller

[21]  Bearings

[22]  O rings

[23]  Drive Air

[24]  Chip Air

آموزش تعمیر تجهیزات پزشکی در مشهد