اکسیژن تراپی برای درمان زخم
درمان با اکسیژن هیپرباریک (اکسیژن پُرفشار) در زخم‌های مزمن
مقدمه
زخم‌های مزمن زخم‌هایی هستند که مدت زیادی طول می‌کشد تا بهبودی پیدا کنند و معمولا یا بهبود پیدا نمی‌کنند یا عود می‌کنند؛ این زخم‌ها اغلب زخم‌های مرتبط با دیابت یا بیماری شریانی یا وریدی (گردش ضعیف خون) هستند. یکی از مشخصه‌های زخم‌های مزمن این است که بافت زخم، هیپوکسیک (سطح پائین اکسیژن) است. زخم‌های مزمن به‌طور شایعی رخ می‌دهند و باعث کاهش کیفیت زندگی افراد مبتلا می‌شوند.
درمان با اکسیژن پُرفشار (hyperbaric oxygen therapy; HBOT) درمانی است که به منظور افزایش عرضه اکسیژن به زخم‌هایی که به دیگر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند، طراحی شده است. HBOT باعث می‌شود افراد، اکسیژن خالص را در یک محفظه فشرده با طراحی ویژه تنفس کنند (مانند محفظه‌هایی که برای غواصان اعماق دریا، که پس از بازگشت به سطح آب در معرض مشکلات اختلاف فشار قرار می‌گیرند، استفاده می‌شود).
اکسیژن‌تراپی ممکن است به عنوان یک روش درمانی در برخی از موارد زخم‌ها مورد استفاده قرار گیرد. این فرایند به نام “تراپی اکسیژن‌های هیپرباریک” (Hyperbaric Oxygen Therapy یا HBOT) معروف است. در این روش، فرد در یک اتاق تحت فشار بالا قرار گرفته و تنفس اکسیژن تحت فشار افزایش یافته را تجربه می‌کند.
این فرایند احتمالاً به دلیل اثرات زیر در درمان زخم‌ها موثر است:
- افزایش سطح اکسیژن در بافت‌ها: اکسیژن تحت فشار بالا موجب افزایش مقدار اکسیژن حل شده در خون می‌شود و این اکسیژن بیشتر به بافت‌های آسیب‌دیده و زخمی منتقل می‌شود.
- تحریک رشد و تعمیر بافت‌ها: اکسیژن باعث تحریک رشد سلول‌ها و تعمیر بافت‌های آسیب‌دیده می‌شود.
- کاهش التهاب: این فرآیند ممکن است به کاهش التهاب در منطقه زخمی کمک کند.
- مهار رشد باکتری‌ها: برخی باکتری‌ها حساس به محیط با اکسیژن زیاد هستند و افزایش سطح اکسیژن ممکن است رشد آنها را کاهش دهد.
HBOT ممکن است در درمان زخم‌های مختلف مانند زخم‌های دیابتی، زخم‌های جراحی، زخم‌های تروماتیک، و زخم‌های ایسکمیک (ناشی از عدم تأمین کافی خون به بافت) مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، موارد استفاده از این روش نیاز به ارزیابی دقیق توسط یک تیم پزشکی دارد تا از مزایا و مخاطرات آن در هر مورد خاص آگاه شوند.
چگونگی انجام HBOT:
- اتاق فشار بالا: بیمار درون یک اتاق یا لوله‌ای به نام “اتاق فشار بالا” قرار می‌گیرد. این اتاق فشار بیشتر از فشار هوای محیطی است.
- تأمین اکسیژن: اکسیژن در این اتاق با فشار بالا تأمین می‌شود، به گونه‌ای که میزان اکسیژن حل شده در خون افزایش می‌یابد.
- جلسات مکرر: درمان معمولاً توسط جلسات متعددی انجام می‌شود، که هر کدام ممکن است مدت زمان مشخصی داشته باشند.
کاربردهای HBOT:
- زخم‌های دیابتی: افراد مبتلا به دیابت ممکن است زخم‌های مزمن دیابتی داشته باشند که با درمان‌های معمولی بهبود نیابند. HBOT ممکن است در این موارد به تعمیر بافت و درمان زخم‌ها کمک کند.
- زخم‌های جراحی: برخی از زخم‌های ناشی از عمل‌های جراحی ممکن است با استفاده از این تراپی بهبود یابند.
- زخم‌های تروماتیک: زخم‌های ناشی از آسیب‌های تروماتیک می‌توانند به عنوان یک کاربرد دیگر برای HBOT مطرح شوند.
- آسیب به بافت عصبی: در برخی از موارد، مانند آسیب به بافت عصبی، HBOT ممکن است موثر باشد.
مزایا:
- افزایش تعداد سلول‌های اکسیژن بخشی که در مناطق با مشکلات تأمین خون ممکن است اتفاق بیفتد.
- تحریک فرآیندهای تعمیر و بازسازی بافت.
- کاهش التهاب و بهبود سرعت التیام زخم‌ها.
ین روش معمولاً چند جلسه درمانی لازم دارد؟
بر اساس مشکلی که برای آن تحت معالجه قرار گرفته اید تعداد جلسات مورد نیاز شما تعیین می شود. درمان ها ممکن است در طی چند روز یا چند هفته تکرار شوند.
به عنوان مثال ، مسمومیت با مونوکسیدکربن ممکن است به جلسات کوتاه اما مکرر نیاز داشته باشد اما درمان زخم مزمن ممکن است به جلسات طولانی تری نیاز داشته باشد. پزشک تعیین می کند که چند جلسه برای شما مناسب است.
نکات احتیاطی:
- HBOT به دلیل مشکلاتی مانند بیماری‌های گلبول قرمز خون، بیماری‌های قلبی، وجود سرفه حاد و … در برخی از افراد منع می‌شود.
- تعیین میزان و نوع درمان بستگی به نوع و شدت زخم، تاریخچه بیماری و وضعیت سلامت فرد دارد.
در مورد زخم‌های پایی که مربوط به دیابت است، به نظر می‌رسد HBOT شانس بهبودی را در کوتاه‌مدت (تا شش هفته) افزایش می‌دهد اما در پیگیری‌های طولانی‌مدت اینگونه نیست. HBOT ممکن است تعداد موارد قطع عضو ماژور را در افراد مبتلا به دیابت که دارای زخم پای مزمن هستند، کاهش دهد.
در مورد زخم‌های مزمن ناشی از بیماری وریدهای اندام تحتانی، متوجه شدیم که HBOT ممکن است اندازه زخم‌ها را کاهش دهد.
در مورد زخم‌های مزمن ناشی از عدم خونرسانی از طریق شریان‌ها یا زخم‌های فشاری مزمن، هیچ شواهدی را برای تأیید یا رد هرگونه تاثیر HBOT مشاهده نکردیم.
ما نمی‌توانیم ایمنی این روش درمانی را ارزیابی کنیم زیرا هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده در مرور ما گزارش نکردند که عوارض جانبی عمده‌ای در آنها دیده شده یا خیر.
چه زمانی باید به دنبال این نوع روش باشید؟
به طور کلی ، اکسیژن درمانی توسط پزشک توصیه می شود ، یا در شرایط اضطراری به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی در بیمارستان ، یا در شرایط خاصی ، بسته به وضعیت بیمار توصیه می شود.
شرایط پزشکی بسیاری وجود دارد که در آن از این روش استفاده شده است. معمولاً توصیه می شود که بیماران بدون تجویز و دستور پزشک به دنبال این روش درمانی نباشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
در صورت داشتن موارد زیر ، فوراً با ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود تماس بگیرید یا اینکه به اورژانس مراجعه کنید:
- تب 102 درجه فارنهایت یا بالاتر
- اسهال
- سردرد
- گلو درد
- گیجی
- حالت تهوع یا استفراغ
- سرگیجه یا احساس ضعف هنگام ایستادن
- گرما یا قرمزی که در اطراف زخم پخش می شود.
- خارش یا بثورات مداوم
- خونریزی در اطراف زخم
